Ιδέες και Παρέες Αρχιτεκτόνων ΙΙ: Περι Ανωνυμίας

Χαίρομαι πάρα πολύ που αυξάνεται το ενδιαφέρον για τα blogs από τους αρχιτέκτονες... Μέσα σε λίγους μήνες μια μικρή ομάδα νέων αρχιτεκτόνων με ανήσυχα πολυσυλλεκτικά πνεύματα, βλέπω σε μικρό διάστημα να γίνεται ολόκληρη κοινότητα, μια νέα φρέσκια και πολύ ενδιαφέρουσα Παρέα με Ιδέες δηλαδή.Στο πολύ καλό blog του Ar_Lav, που συγκέντρωσε σε κατάλογο τις παλαιότερες αλλά και τις νέες παρουσίες, διάβασα τους φίλους που αναφέρθηκαν στο πρόβλημα της «επώνυμης» έκθεσης σε αυτόν το χώρο, συσχετίζοντάς την με την δυνατότητα που έχουν κάποιοι «ανώνυμοι» να ασκούν κριτική με το αζημίωτο… Εδώ, βρίσκω την ευκαιρία να απαντήσω και εγώ με τη σειρά μου:
Τα περί επωνυμίας και ανωνυμίας δεν έχουν κατά τη γνώμη μου σχέση με την ουσία της Κριτικής, ειδικότερα όταν αυτή αφορά την Αρχιτεκτονική και τις ομοπαράλληλες δραστηριότητές της. Τα καλοστημένα ή κακοστημένα "άσχημα" σχόλια, αν δεν ευσταθούν, δεν συνεχίζονται κιόλας... Η ψευδεπίγραφη ασυλία που προσφέρει η «ανωνυμία» δεν είναι πανάκεια!Από την άλλη, η επωνυμία στις μέρες μας έχει στην πλειοψηφία των περιπτώσεων καταντήσει ευτελής, έχει μεταβληθεί σε προϊόν μίας χρήσης. Ξέρετε πόσες "επωνυμίες" καταναλώνουμε κάθε μέρα; Παρότι εμείς οι ίδιοι ζούμε μια "ανώνυμη" καθημερινότητα, ακολουθούμε ένα "πολυεπώνυμο" μοντέλο ζωής κατά βάση πιο ψεύτικο από ένα δισύλλαβο "ψευδώνυμο" στο διαδίκτυο. Ο συσχετισμός του «ονόματος» με το «έργο» δεν έχει καμία σημασία εδώ, πόσο μάλλον η «ακαδημαϊκού» χαρακτήρα δραστηριότητα!
Εδώ μπαίνεις σε μια χρονομηχανή, κινούμενος/η μέσα σε πρωθύστερα σχήματα / στιγμιότυπα, όπου οι ονομαστικές και χρονικές αναφορές / συμβάσεις της παρελθούσης ιστοριογραφίας, δεν έχουν καμιά ισχύ! Το να έχεις τη δυνατότητα της «ανώνυμης» εποπτείας γεγονότων του παρόντος, είναι αλήθεια μια πολυτέλεια που δεν την είχαμε στο παρελθόν. Από την άλλη, αυτή η "ανώνυμη" εποπτεία μέσα απο τις "ελευθερίες" που προσφέρει(;) είναι απόλυτα δεσμευτική, αφού είναι και το βασικό συστατικό της συλλογικής Ευθύνης που καθορίζει τις λειτουργίες μιας οποιασδήποτε κοινότητας!
Η Κοινότητα των bloggers, μέσα στην προσωποποιημένη αποσπασματικότητά της, είναι συλλογική και τελικά «ανώνυμη» αν καταφέρουμε ποτέ (και αν έχει σημασία) να την δούμε συνολικά. Μέσα σε αυτήν, οι Ιδέες και οι Παρέες θα ανακυκλωθούν και θα βραχυκυκλωθούν πολλάκις, αλλά αυτή τη φορά τουλάχιστον με μια συνέχεια – συνέπεια και το βασικότερο, πέρα από τον συμβατικό χρόνο του παρόντος που προσδιορίζει η Θέα Επικαιρότητα.
Επίσης, τα "παιδιά" που φτιάχνουν μια Παρέα με δημιουργικά απωθημένα, γίνονται κάποτε "μεγάλοι" με κοιλιές και ακριβά αξεσουάρ και σεσουάρ (αν έχουν μαλλιά ακόμη) με συμφέροντα, «καπελώματα», ίντριγκες και δολοπλοκίες που ουδεμία σχέση έχουν με την Πρωτοπορία και συνήθως προκαλούν Απορία σε όλους αυτούς που τους πίστεψαν. Κι αν το πίστεψαν, το πολλές φορές ψευδεπίγραφο δίλημμα ανάμεσα σε μια Πρωτοπορία και σε μια Συντήρηση, τελικά οι περισσότεροι συνήθισαν με την ιδέα της ματαιότητάς του στα ελληνικά πράγματα.
Όταν λοιπόν φτάνεις στο στάδιο να συνειδητοποιείς τη διαφορά ανάμεσα στη ματαιότητα των ιδεών και στην ιδέα της ματαιότητας, ανοίγεις τα μάτια και βλέπεις το πλήρες κενό της πάντα «ανολοκλήρωτης» ελληνικής Πόλης και σωπαίνεις, όπως μόνο αυτή σου έχει μάθει.
Βεβαίως οι Παρέες έγραψαν Ιστορία, αλλά όσες αργότερα δεν διέγραψαν αυτά που είπαν και έκαναν, έγιναν Κατεστημένο και μάλιστα Κακότροπα ιδιότροπο Κατεστημένο. Οι ρόλοι εναλλάσσονται πολύ εύκολα ξέρετε και η ανάληψη "εξουσίας" προϋποθέτει και την de facto διατήρησή της!
Δεν είμαι απαξιωτικός. Είμαι τόσο ξεκάθαρος, όσο μου το επιτρέπει η ολιστική και γενικόλογη προσέγγιση για ένα θέμα που θεωρώ σοβαρό και με απασχολεί καιρό. Επίσης, δεν μου αρέσει να αναφέρω ονόματα. Σε τέτοιου είδους εποπτείες, η ονομαστικοποίηση / προσωποποίηση γεγονότων και καταστάσεων εκφράζει θέσεις που δεν με εκπροσωπούν. Άλλωστε όταν αναφέρεσαι «ανώνυμα» σε «επώνυμους» εκτός του ότι προσπαθείς μάταια να βρεις σαφήνεια σε ασαφή πράγματα, αντιβαίνεις την αρχή της ανωνυμίας σου, κατά βάση συκοφαντείς και κρίνεις εκ του ασφαλούς, μην δίνοντας και την ευκαιρία στον άλλο να απαντήσει…
Τελικά το θέμα με τις «Ιδέες» και τις "Παρέες", αφορά τους bloggers που θέλουν να συλλάβουν την ασάφεια των επικοινωνιακών κυρίως Δάνειων με τα οποία συντηρείται η ιδέα μιας καλύτερης Πόλης ή μιας καλύτερης Αρχιτεκτονικής που υπάρχει χωρίς εμάς (κι αυτούς), σε κάποιο άλλο μέρος του Κόσμου ή σε μια «κατασκευασμένη» πραγματικότητα που επίσης κάποιοι άλλοι δημιούργησαν.
Εμείς εδώ μιλάμε για την Αρχιτεκτονική που «χτίζεται» με δομικό υλικό την ίδια την Καθημερινότητα. Δεν βλέπουμε «φαντάσματα», αλλά το πως μπορούμε να ορίσουμε κάτι που ΔΕΝ υπάρχει στην νεοελληνική πραγματικότητα, όπως αυτό είναι η αρχιτεκτονική των περιοδικών και των celebrities του διεθνούς στερεώματος.
Η μετάβαση από την χαριτωμένη ευτέλεια των «επωνύμων» του διεθνούς στερεώματος στην πολυτέλεια της ελληνικής «ανώνυμης» (έτσι κι αλλιώς) αρχιτεκτονικής, είναι σκληρή και δεν μπορεί να καλυφθεί από τα λιγοστά κτίρια και χώρους γοήτρου στις μικρομέγαλες πόλεις μας…

Ιδέες και Παρέες Αρχιτεκτόνων για την Πόλη Ι

Ανάμεσα στους πολλαπλούς ιδεολογικούς –ισμους (και όχι οργασμούς) που ταλανίζουν την Αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική δραστηριότητα των Ημερών, δεν μπορώ παρά να συγχαρώ τους έλληνες καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες, για την ανακάλυψη και κραταιά εγκαθίδρυση ενός ακόμη –ισμού: αυτού που προέρχεται από την «Ιδεολογία της Παρέας που Δεν Ολοκληρώνεται Ποτέ».
Στην Ελλάδα όταν λες Παρέες εννοείς κατά πάσα πιθανότητα Ιδέες, γιατί για έναν λόγο που κανείς μας δεν καταλαβαίνει, εμείς εδώ στην ψωροκώσταινα, φτιάχνουμε Παρέες όπως αλλού φτιάνουν συντεχνίες, φράξιες, κονκλάβια, κόμματα, εταιρείες, κυβερνήσεις κ.α. Αυτό δεν δείχνει δυστυχώς πόσο ανάλαφρα και κωμικά αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, αλλά το πόσο επιδερμικά αντιμετωπίζουμε και ημιμαθώς γνωρίζουμε τον Ζωτικό μας Χώρο.
Επειδή λοιπόν και εμείς οι ίδιοι είμαστε ανολοκλήρωτοι περισσότερο κι από τις ιδέες μας, δανειζόμαστε από το εξωτερικό χωρίς πολύ ταλέντο, τις πιο ανέξοδες διεξόδους για να εκφραστούμε και εξευμενίσουμε τον ζωτικό μας χώρο με προσπάθειες του μισού κιλού και ιδέες του τετάρτου, με τον όμορφο και γραφικό τρόπο που θα τις έκοβε και ένας Μπακάλης.
Βέβαια, με αυτά τα λαμπρά χαρακτηριστικά που δεν πρέπει να κατηγορούμε, γεννήθηκε και η νεοελληνική πραγματικότητα:
Εν αρχή, ο Μπακάλης έγινε μαυραγορίτης λαδέμπορος και εν συνεχεία νεόπλουτος αριστοκράτης της μεταπολεμικής περιόδου. Αυτός δημιούργησε τα Υψηλά Ιδεώδη του συντηρητικού χώρου και εργολα-βίασε πάνω στην νεοελληνική Πόλη δημιουργώντας τα -Πλήρη τσιμέντου- Αστικά Κενά. Αυτός κυκλοφορεί ακόμη και σήμερα στις λαμπρές εκδηλώσεις των μουσείων και των πολιτιστικών φορέων ως χορηγός ή μαικήνας, ακολουθούμενος από Παρέες ανθρώπων του Πνεύματος, της Τέχνης και της Πολιτικής.
Εν τω μεταξύ, τα Παιδία και οι φίλοι των παιδιών του Μπακάλη, πήγαν στο Εξωτερικό, έμαθαν τη Νεωτερικότητα και άλλα πολύτιμα Πραγματάκια και γύρισαν εδώ για να αναλάβουν την τύχη αυτού του Τόπου. Τότε, οι Παρέες απέκτησαν άλλη σημασία, δεν ήταν πια club, δεν ήταν ομάδα, ήταν έτσι απλά ένα Συγκυριακό ταίριασμα χνώτων με πατερναλιστικά παρεπόμενα σε μια πραγματικότητα περιφερειακή, και ημιάγρια.
Αποφάσισαν λοιπόν, πως σε αυτήν την πραγματικότητα είναι επισκέπτες, κάτι σαν Πνευματικοί Άποικοι ή Περιηγητές, που μέσα από την Παρέα μπορούν να διασφαλίσουν τον καθημερινό τους Βίο από τις χοντροκοπιές και τους λαϊκισμούς των Πολλών.
Οι Παρέες ανέλαβαν τελικά την εξουσία σε αυτόν τον Τόπο και τον Τύπο ενώ ανεξάρτητα από ιδεολογικά, κοινωνικά και πολιτικά ελατήρια συνεργάζονται μεταξύ τους αφήνοντας έδαφος η μια στην άλλη και προσδιορίζοντας κάθε φορά τα βασικά χαρακτηριστικά της δικής μας καθημερινότητας.
Οι Παρέες της Αρχιτεκτονικής άφησαν να διατηρείται μια συνεχώς μεταβατική πραγματικότητα που παραπαίει στις -μετά πολλών σφαλμάτων- «ασφάλτους» οδούς μιας Νεοελληνικής Πόλης πάντα ανολοκλήρωτης / ατέλειωτης και παρόλα αυτά τελειωμένης αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά.
Η υπερβολική ποσότητα ασφάλτου βέβαια, δεν μπορεί να καλύψει τα εργολαβικά σφάλματα που οδήγησαν τις ελληνικές πόλεις στη γνωστή τους κατάντια.
Οι Παρέες κάνουν Κουβέντα, δεν συζητούν και δεν διαλέγονται, επίσης το σημαντικότερο, δεν ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΝ ουσιαστικά τίποτα. Απλώς ΚΑΠΕΛΩΝΟΥΝ με εύσχημο τρόπο γιατί έτσι νομίζουν πως εξουσιάζουν και ΑΠΟΥΣΙΑΖΟΥΝ από την παραγωγή κτισμένου χώρου.
Γνωρίζουν το ΠΑΙΧΝΙΔΙ αυτό περισσότερο από τον καθένα και ξέρουν πως να επιβάλλονται, συντηρώντας αυτό που καλύτερα γνωρίζουν, το οποίο και δημιούργησε δια της απουσίας τους, την Πόλη που αντικρύζουμε καθημερινά.
Όσοι προτείνουν, δεν ξέρουν ή δεν έχουν μερίδα σε αυτό το παιχνίδι. Όσοι παρουσιάζουν ιδεοληψίες και προσεγγίσεις μη υλοποιήσιμες που αναφέρονται ή παραπέμπουν σε θεωρητικές τάσεις του εξωτερικού, μπορεί να διαφέρουν και να ενδιαφέρουν, αλλά δεν προσφέρουν, όσο αξιόλογη και αν είναι η προσπάθειά τους σε επίπεδο ακαδημαϊκό. Οι προτάσεις και τα έργα τους θυμίζουν "εγκαταστάσεις" σε μια έκθεση ανεικονικής Τέχνης και όχι απαντήσεις στην Αρχιτεκτονική της Καθημερινότητας.
Γιατί το εργαλείο με το οποίο μπορούμε να συνθεσουμε και να διαμορφώσουμε τη νεά Πόλη, είναι η ίδια της η Καθημερινότητα την οποία γνωρίζουμε και έχουμε υποτιμήσει στο παρελθόν!

Μετά από αυτή την Κυνική προσέγγιση, θα ακολουθήσει και ολίγη ΚΡΙΤΙΚΗ…