Ιδέες και Παρέες Αρχιτεκτόνων ΙΙ: Περι Ανωνυμίας

Χαίρομαι πάρα πολύ που αυξάνεται το ενδιαφέρον για τα blogs από τους αρχιτέκτονες... Μέσα σε λίγους μήνες μια μικρή ομάδα νέων αρχιτεκτόνων με ανήσυχα πολυσυλλεκτικά πνεύματα, βλέπω σε μικρό διάστημα να γίνεται ολόκληρη κοινότητα, μια νέα φρέσκια και πολύ ενδιαφέρουσα Παρέα με Ιδέες δηλαδή.Στο πολύ καλό blog του Ar_Lav, που συγκέντρωσε σε κατάλογο τις παλαιότερες αλλά και τις νέες παρουσίες, διάβασα τους φίλους που αναφέρθηκαν στο πρόβλημα της «επώνυμης» έκθεσης σε αυτόν το χώρο, συσχετίζοντάς την με την δυνατότητα που έχουν κάποιοι «ανώνυμοι» να ασκούν κριτική με το αζημίωτο… Εδώ, βρίσκω την ευκαιρία να απαντήσω και εγώ με τη σειρά μου:
Τα περί επωνυμίας και ανωνυμίας δεν έχουν κατά τη γνώμη μου σχέση με την ουσία της Κριτικής, ειδικότερα όταν αυτή αφορά την Αρχιτεκτονική και τις ομοπαράλληλες δραστηριότητές της. Τα καλοστημένα ή κακοστημένα "άσχημα" σχόλια, αν δεν ευσταθούν, δεν συνεχίζονται κιόλας... Η ψευδεπίγραφη ασυλία που προσφέρει η «ανωνυμία» δεν είναι πανάκεια!Από την άλλη, η επωνυμία στις μέρες μας έχει στην πλειοψηφία των περιπτώσεων καταντήσει ευτελής, έχει μεταβληθεί σε προϊόν μίας χρήσης. Ξέρετε πόσες "επωνυμίες" καταναλώνουμε κάθε μέρα; Παρότι εμείς οι ίδιοι ζούμε μια "ανώνυμη" καθημερινότητα, ακολουθούμε ένα "πολυεπώνυμο" μοντέλο ζωής κατά βάση πιο ψεύτικο από ένα δισύλλαβο "ψευδώνυμο" στο διαδίκτυο. Ο συσχετισμός του «ονόματος» με το «έργο» δεν έχει καμία σημασία εδώ, πόσο μάλλον η «ακαδημαϊκού» χαρακτήρα δραστηριότητα!
Εδώ μπαίνεις σε μια χρονομηχανή, κινούμενος/η μέσα σε πρωθύστερα σχήματα / στιγμιότυπα, όπου οι ονομαστικές και χρονικές αναφορές / συμβάσεις της παρελθούσης ιστοριογραφίας, δεν έχουν καμιά ισχύ! Το να έχεις τη δυνατότητα της «ανώνυμης» εποπτείας γεγονότων του παρόντος, είναι αλήθεια μια πολυτέλεια που δεν την είχαμε στο παρελθόν. Από την άλλη, αυτή η "ανώνυμη" εποπτεία μέσα απο τις "ελευθερίες" που προσφέρει(;) είναι απόλυτα δεσμευτική, αφού είναι και το βασικό συστατικό της συλλογικής Ευθύνης που καθορίζει τις λειτουργίες μιας οποιασδήποτε κοινότητας!
Η Κοινότητα των bloggers, μέσα στην προσωποποιημένη αποσπασματικότητά της, είναι συλλογική και τελικά «ανώνυμη» αν καταφέρουμε ποτέ (και αν έχει σημασία) να την δούμε συνολικά. Μέσα σε αυτήν, οι Ιδέες και οι Παρέες θα ανακυκλωθούν και θα βραχυκυκλωθούν πολλάκις, αλλά αυτή τη φορά τουλάχιστον με μια συνέχεια – συνέπεια και το βασικότερο, πέρα από τον συμβατικό χρόνο του παρόντος που προσδιορίζει η Θέα Επικαιρότητα.
Επίσης, τα "παιδιά" που φτιάχνουν μια Παρέα με δημιουργικά απωθημένα, γίνονται κάποτε "μεγάλοι" με κοιλιές και ακριβά αξεσουάρ και σεσουάρ (αν έχουν μαλλιά ακόμη) με συμφέροντα, «καπελώματα», ίντριγκες και δολοπλοκίες που ουδεμία σχέση έχουν με την Πρωτοπορία και συνήθως προκαλούν Απορία σε όλους αυτούς που τους πίστεψαν. Κι αν το πίστεψαν, το πολλές φορές ψευδεπίγραφο δίλημμα ανάμεσα σε μια Πρωτοπορία και σε μια Συντήρηση, τελικά οι περισσότεροι συνήθισαν με την ιδέα της ματαιότητάς του στα ελληνικά πράγματα.
Όταν λοιπόν φτάνεις στο στάδιο να συνειδητοποιείς τη διαφορά ανάμεσα στη ματαιότητα των ιδεών και στην ιδέα της ματαιότητας, ανοίγεις τα μάτια και βλέπεις το πλήρες κενό της πάντα «ανολοκλήρωτης» ελληνικής Πόλης και σωπαίνεις, όπως μόνο αυτή σου έχει μάθει.
Βεβαίως οι Παρέες έγραψαν Ιστορία, αλλά όσες αργότερα δεν διέγραψαν αυτά που είπαν και έκαναν, έγιναν Κατεστημένο και μάλιστα Κακότροπα ιδιότροπο Κατεστημένο. Οι ρόλοι εναλλάσσονται πολύ εύκολα ξέρετε και η ανάληψη "εξουσίας" προϋποθέτει και την de facto διατήρησή της!
Δεν είμαι απαξιωτικός. Είμαι τόσο ξεκάθαρος, όσο μου το επιτρέπει η ολιστική και γενικόλογη προσέγγιση για ένα θέμα που θεωρώ σοβαρό και με απασχολεί καιρό. Επίσης, δεν μου αρέσει να αναφέρω ονόματα. Σε τέτοιου είδους εποπτείες, η ονομαστικοποίηση / προσωποποίηση γεγονότων και καταστάσεων εκφράζει θέσεις που δεν με εκπροσωπούν. Άλλωστε όταν αναφέρεσαι «ανώνυμα» σε «επώνυμους» εκτός του ότι προσπαθείς μάταια να βρεις σαφήνεια σε ασαφή πράγματα, αντιβαίνεις την αρχή της ανωνυμίας σου, κατά βάση συκοφαντείς και κρίνεις εκ του ασφαλούς, μην δίνοντας και την ευκαιρία στον άλλο να απαντήσει…
Τελικά το θέμα με τις «Ιδέες» και τις "Παρέες", αφορά τους bloggers που θέλουν να συλλάβουν την ασάφεια των επικοινωνιακών κυρίως Δάνειων με τα οποία συντηρείται η ιδέα μιας καλύτερης Πόλης ή μιας καλύτερης Αρχιτεκτονικής που υπάρχει χωρίς εμάς (κι αυτούς), σε κάποιο άλλο μέρος του Κόσμου ή σε μια «κατασκευασμένη» πραγματικότητα που επίσης κάποιοι άλλοι δημιούργησαν.
Εμείς εδώ μιλάμε για την Αρχιτεκτονική που «χτίζεται» με δομικό υλικό την ίδια την Καθημερινότητα. Δεν βλέπουμε «φαντάσματα», αλλά το πως μπορούμε να ορίσουμε κάτι που ΔΕΝ υπάρχει στην νεοελληνική πραγματικότητα, όπως αυτό είναι η αρχιτεκτονική των περιοδικών και των celebrities του διεθνούς στερεώματος.
Η μετάβαση από την χαριτωμένη ευτέλεια των «επωνύμων» του διεθνούς στερεώματος στην πολυτέλεια της ελληνικής «ανώνυμης» (έτσι κι αλλιώς) αρχιτεκτονικής, είναι σκληρή και δεν μπορεί να καλυφθεί από τα λιγοστά κτίρια και χώρους γοήτρου στις μικρομέγαλες πόλεις μας…

Ιδέες και Παρέες Αρχιτεκτόνων για την Πόλη Ι

Ανάμεσα στους πολλαπλούς ιδεολογικούς –ισμους (και όχι οργασμούς) που ταλανίζουν την Αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική δραστηριότητα των Ημερών, δεν μπορώ παρά να συγχαρώ τους έλληνες καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες, για την ανακάλυψη και κραταιά εγκαθίδρυση ενός ακόμη –ισμού: αυτού που προέρχεται από την «Ιδεολογία της Παρέας που Δεν Ολοκληρώνεται Ποτέ».
Στην Ελλάδα όταν λες Παρέες εννοείς κατά πάσα πιθανότητα Ιδέες, γιατί για έναν λόγο που κανείς μας δεν καταλαβαίνει, εμείς εδώ στην ψωροκώσταινα, φτιάχνουμε Παρέες όπως αλλού φτιάνουν συντεχνίες, φράξιες, κονκλάβια, κόμματα, εταιρείες, κυβερνήσεις κ.α. Αυτό δεν δείχνει δυστυχώς πόσο ανάλαφρα και κωμικά αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, αλλά το πόσο επιδερμικά αντιμετωπίζουμε και ημιμαθώς γνωρίζουμε τον Ζωτικό μας Χώρο.
Επειδή λοιπόν και εμείς οι ίδιοι είμαστε ανολοκλήρωτοι περισσότερο κι από τις ιδέες μας, δανειζόμαστε από το εξωτερικό χωρίς πολύ ταλέντο, τις πιο ανέξοδες διεξόδους για να εκφραστούμε και εξευμενίσουμε τον ζωτικό μας χώρο με προσπάθειες του μισού κιλού και ιδέες του τετάρτου, με τον όμορφο και γραφικό τρόπο που θα τις έκοβε και ένας Μπακάλης.
Βέβαια, με αυτά τα λαμπρά χαρακτηριστικά που δεν πρέπει να κατηγορούμε, γεννήθηκε και η νεοελληνική πραγματικότητα:
Εν αρχή, ο Μπακάλης έγινε μαυραγορίτης λαδέμπορος και εν συνεχεία νεόπλουτος αριστοκράτης της μεταπολεμικής περιόδου. Αυτός δημιούργησε τα Υψηλά Ιδεώδη του συντηρητικού χώρου και εργολα-βίασε πάνω στην νεοελληνική Πόλη δημιουργώντας τα -Πλήρη τσιμέντου- Αστικά Κενά. Αυτός κυκλοφορεί ακόμη και σήμερα στις λαμπρές εκδηλώσεις των μουσείων και των πολιτιστικών φορέων ως χορηγός ή μαικήνας, ακολουθούμενος από Παρέες ανθρώπων του Πνεύματος, της Τέχνης και της Πολιτικής.
Εν τω μεταξύ, τα Παιδία και οι φίλοι των παιδιών του Μπακάλη, πήγαν στο Εξωτερικό, έμαθαν τη Νεωτερικότητα και άλλα πολύτιμα Πραγματάκια και γύρισαν εδώ για να αναλάβουν την τύχη αυτού του Τόπου. Τότε, οι Παρέες απέκτησαν άλλη σημασία, δεν ήταν πια club, δεν ήταν ομάδα, ήταν έτσι απλά ένα Συγκυριακό ταίριασμα χνώτων με πατερναλιστικά παρεπόμενα σε μια πραγματικότητα περιφερειακή, και ημιάγρια.
Αποφάσισαν λοιπόν, πως σε αυτήν την πραγματικότητα είναι επισκέπτες, κάτι σαν Πνευματικοί Άποικοι ή Περιηγητές, που μέσα από την Παρέα μπορούν να διασφαλίσουν τον καθημερινό τους Βίο από τις χοντροκοπιές και τους λαϊκισμούς των Πολλών.
Οι Παρέες ανέλαβαν τελικά την εξουσία σε αυτόν τον Τόπο και τον Τύπο ενώ ανεξάρτητα από ιδεολογικά, κοινωνικά και πολιτικά ελατήρια συνεργάζονται μεταξύ τους αφήνοντας έδαφος η μια στην άλλη και προσδιορίζοντας κάθε φορά τα βασικά χαρακτηριστικά της δικής μας καθημερινότητας.
Οι Παρέες της Αρχιτεκτονικής άφησαν να διατηρείται μια συνεχώς μεταβατική πραγματικότητα που παραπαίει στις -μετά πολλών σφαλμάτων- «ασφάλτους» οδούς μιας Νεοελληνικής Πόλης πάντα ανολοκλήρωτης / ατέλειωτης και παρόλα αυτά τελειωμένης αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά.
Η υπερβολική ποσότητα ασφάλτου βέβαια, δεν μπορεί να καλύψει τα εργολαβικά σφάλματα που οδήγησαν τις ελληνικές πόλεις στη γνωστή τους κατάντια.
Οι Παρέες κάνουν Κουβέντα, δεν συζητούν και δεν διαλέγονται, επίσης το σημαντικότερο, δεν ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΝ ουσιαστικά τίποτα. Απλώς ΚΑΠΕΛΩΝΟΥΝ με εύσχημο τρόπο γιατί έτσι νομίζουν πως εξουσιάζουν και ΑΠΟΥΣΙΑΖΟΥΝ από την παραγωγή κτισμένου χώρου.
Γνωρίζουν το ΠΑΙΧΝΙΔΙ αυτό περισσότερο από τον καθένα και ξέρουν πως να επιβάλλονται, συντηρώντας αυτό που καλύτερα γνωρίζουν, το οποίο και δημιούργησε δια της απουσίας τους, την Πόλη που αντικρύζουμε καθημερινά.
Όσοι προτείνουν, δεν ξέρουν ή δεν έχουν μερίδα σε αυτό το παιχνίδι. Όσοι παρουσιάζουν ιδεοληψίες και προσεγγίσεις μη υλοποιήσιμες που αναφέρονται ή παραπέμπουν σε θεωρητικές τάσεις του εξωτερικού, μπορεί να διαφέρουν και να ενδιαφέρουν, αλλά δεν προσφέρουν, όσο αξιόλογη και αν είναι η προσπάθειά τους σε επίπεδο ακαδημαϊκό. Οι προτάσεις και τα έργα τους θυμίζουν "εγκαταστάσεις" σε μια έκθεση ανεικονικής Τέχνης και όχι απαντήσεις στην Αρχιτεκτονική της Καθημερινότητας.
Γιατί το εργαλείο με το οποίο μπορούμε να συνθεσουμε και να διαμορφώσουμε τη νεά Πόλη, είναι η ίδια της η Καθημερινότητα την οποία γνωρίζουμε και έχουμε υποτιμήσει στο παρελθόν!

Μετά από αυτή την Κυνική προσέγγιση, θα ακολουθήσει και ολίγη ΚΡΙΤΙΚΗ…

Blogs και Αρχιτεκτονική ΙΙΙ

Τα blogs δείχνουν το δρόμο! Σε συνέχεια των προηγούμενων δύο posts, βρήκα σήμερα και το άρθρο του Νίκου Βατόπουλου, του κορυφαίου, ίσως, έλληνα δημοσιογράφου σε θέματα Αρχιτεκτονικής μέσα απο τις στήλες της Καθημερινής. Με αφορμή αυτά που γράφτηκαν στο τεύχος του περιοδικού "Αρχιτέκτονες", του οποίου αποσπάσματα παρουσιάστηκαν στα προηγούμενα post, ο Βατόπουλος δίνει τη δική του ερμηνεία σε όλα αυτά. Το πως "δείχνουν το δρόμο" τα blogs βέβαια, σηκώνει πολλή συζήτηση... Τον τελευταίο καιρό έχουν γίνει "πολύ της μόδας" (χρησιμοποιούνται απο διάφορες celebrities για λόγους εντυπωσιασμού και image making), αλλά στην πραγματικότητα είναι το σημείο εκκίνησης μιας "σιωπηρής" επανάστασης στον πολιτισμό. Το μόνο που ακόμη δεν έχουμε καταφέρει σε αυτή την επικοινωνιακή "έρημο" ή "ζούγκλα" του e-space (όπως θέλετε πέστε το) είναι να μάθουμε να επιβιώνουμε μέσα σε αυτήν, σκεπτόμενοι τις "γόνιμες" πτυχές της επικοινωνίας και όχι να αναλωνόμαστε στη "στείρα" κριτική...

Δημοσίευμα της εφημερίδας "Καθημερινή", 23/8/2006

Τα blogs δείχνουν τον δρόμο
Μια σιωπηρή επανάσταση θέτει νέα βάση για τη σχέση της αρχιτεκτονικής με το κοινό

Του Νικου Βατοπουλου

Νέα λαϊκή κριτική της αρχιτεκτονικής παράγεται καθημερινά στα δεκάδες blogs στο Διαδίκτυο. Είναι μια σιωπηρή, δημοκρατική επανάσταση, που θέτει νέα βάση για τη σχέση της αρχιτεκτονικής με το κοινό. «Στα blogs έχει γεννηθεί ένας διάλογος που θίγει πολλά ζητήματα», λέει ο αρχιτέκτων Μιχάλης Λεφαντζής, ο οποίος είχε την ιδέα να οργανώσει ένα σχετικό αφιέρωμα στο περιοδικό «Αρχιτέκτονες» του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων. «Προβάλλεται πλέον με νέο τρόπο η σχέση της αρχιτεκτονικής με την καθημερινότητα». Πρόκειται, κατά τον Μιχάλη Λεφαντζή, για ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο στην Ελλάδα, όπου η στάση του κοινού απέναντι στο αρχιτεκτονικό προϊόν παρέμενε μυστική, περιφρονημένη, άγνωστη.
Γράφουν
Σε ένα blog διαβάζουμε ότι «συχνά το παλιό θεωρείται αξιόλογο μόνο και μόνο για την ηλικία του. Συμφωνώ απολύτως ότι αυτό δεν είναι πολύ ευφυές». Αλλού: «Σεργιάνισα για πρώτη φορά στην πλατεία Αριστοτέλους στα 1979, πριν 27 χρόνια. Η διαφορά ανάμεσα στην εικόνα του τότε και του σήμερα είναι τραγική: η πλατεία έχει ασχημύνει αφόρητα... εκφράζει με αδιάψευστο τρόπο το πόσο ευτελίστηκε όλα αυτά τα χρόνια η ψυχή της Θεσσαλονίκης». Σε ένα άλλο: «...εκείνο που δεν περιμένει να δει κανείς, αριστερά και δεξιά από το αρχαίο μνημείο, είναι ένας καπνοσυλλέκτης c. 1970 και μια μικροκυματική ζεύξη c. 1995».
Η ειλικρίνεια και ο αυθορμητισμός, η διάθεση να πει κανείς όσα δεν τολμούν άλλοι λόγω ισορροπιών ή θέσεων, το λένε οι bloggers. Εκβάλλει στον δημόσιο χώρο μια νέα γλώσσα, ατίθαση, που δεν εγκιβωτίζεται ούτε φιλτράρεται. Το αφιέρωμα με τίτλο «Με τα μάτια των μη-αρχιτεκτόνων» στο περιοδικό του ΣΑΔΑΣ (στο οποίο συνεργάστηκε και η Βίκυ Παναγιωτοπούλου) οργανώνει μια νέα θεματική, με παρακλάδια σύνθετου προβληματισμού. «Στα blogs είδα νέους ανθρώπους χωρίς κανένα συμφέρον να μιλούν για αρχιτεκτονική», λέει ο Μιχ. Λεφαντζής. «Στα παλιά φόρουμ του Διαδικτύου δεν υπήρχε αξιολόγηση, ο λόγος ήταν συνειρμικός. Οχι όμως στα blogs. Εκεί, ένας άνθρωπος αφιερώνει χρόνο να στήσει ένα κείμενο που να τον εκφράζει, οπότε οι απαντήσεις είναι λογικό να είναι ανάλογες. Πιστεύω ότι οι αρχιτέκτονες έχουμε πολλά να διδαχτούμε διαβάζοντας τι πιστεύει ο κόσμος για την αρχιτεκτονική». Κομμάτι αυτού του ανοίγματος στην κοινωνία είναι και η επιθυμία ενεργοποίησης του φόρουμ στην ιστοσελίδα του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων (www.sadas-pea.gr).Σαν μια αγορά του δήμου ή σαν τις στήλες των εφημερίδων πριν από τη δικτατορία, προ τηλεοράσεως, όταν τα αρχιτεκτονικά θέματα ήταν ζητήματα αντιπαραθέσεων, τα blogs έχουν αναδυθεί ως ιδιωτικές δημοκρατίες, όπου παράγεται καθημερινά δημόσιος λόγος. Πολλοί αρχιτέκτονες, ενδεχομένως, υποτιμούν τη δύναμη του λαϊκού αισθήματος, αλλά αν το ακούσουν μπορούν να βελτιώσουν από τη δική τους θέση τη δημόσια εικόνα της

Blogs και Αρχιτεκτονική ΙΙ

Αυτός είναι ένας "όμορφος" ορισμός των blogs απο την evee σε συνέχεια του προηγούμενου post απο το ίδιο τεύχος του περιοδικού "Αρχιτέκτονες"...

Blog από αρχιτέκτονες για μη- αρχιτέκτονες
Σημείωμα της Εύης Αναστασοπούλου

Τα κείμενα που ακολουθούν παρακάτω, δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στο blog που έχω στη διεύθυνση http://datascape.blogspot.com.

Τι είναι blog? Ας επιχειρήσω μια σύγκριση με κάτι γνωστότερο: το email. Αν το email είναι σαν να ψιθυρίζεις κάτι στο αυτί του διπλανού σου, το blog μοιάζει με το να κρεμάς ένα πανό στο μπαλκόνι σου με αυτό που θέλεις να πεις. Μόνο που μένεις στο ισόγειο και ο περαστικός μπορεί να σημειώσει και τη δική του γνώμη από κάτω για να του απαντήσεις και έτσι να γίνει διάλογος. Στην ουσία πρόκειται για μια ιστοσελίδα, που μπορεί να έχει τη μορφή ημερολογίου, περιοδικού ή οποιασδήποτε μορφής κειμένου και εικόνας. Η διαφορά από ένα απλό προσωπικό website είναι η διαδραστικότητά του, αφού δίνει τη δυνατότητα σχολιασμού κάτω από κάθε κείμενο καθώς και η ανανέωσή του ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Το συγκεκριμμένο blog αναφέρεται σε ότι με παρακινεί να γράφω. Η αρχιτεκτονική είναι ένα κομμάτι από τη ζωή μου και ως τέτοιο, πολλά κείμενα αναφέρονται σε αυτή.

Έχοντας συνείδηση ότι δεν απευθύνομαι μόνο σε αρχιτέκτονες επέλεξα να θίξω θέματα με γλώσσα όσο το δυνατόν πιο άμεση και καθημερινή, δίνοντας παράλληλα πληροφορίες ή ερεθίσματα για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν κάτι παραπάνω. Δυο χρόνια μετά, τα συμπεράσματα είναι πλούσια και ο απολογισμός σίγουρα θετικός. Θα μπορούσα να γράψω πολύ ακόμη. Ας τελειώσω λέγοντας ότι η μεγαλύτερη ικανοποίηση μου είναι το «αγώγιμο» του ρόλου αυτού.

Σημείωση: Στα κείμενα που ακολουθούν, πολλές από τις λέξεις που αναφέρονται, συνοδεύονται από κάποιο link ώστε να μπορεί κάποιος πατώντας το, να δει το κτίριο για το οποίο γίνεται κουβέντα. Λόγω διαφοράς μέσου, ελπίζω η διαφορετική φύση του κειμένου στο internet να μην αποτελέσει εμπόδιο για την ανάγνωση.

Blogs και Αρχιτεκτονική Ι

Το περιοδικό "Αρχιτέκτονες" του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, παρουσίασε αφιέρωμα στο τεύχος 57, το οποίο παρουσιάζει κάποια απο τα blogs ασχολούνται με θέματα αρχιτεκτονικής. Η evee, (datascape.blogspot.com) ξεκίνησε την κουβέντα με αφορμή αυτό το τεύχος, που εμφανίζεται σαν pdf στο site του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων (www.sadas-pea.gr). Η προσέγγιση παρουσιάζει ενδιαφέρον, κάποιες στιγμές γίνεται απολογητική, αλλά σε γενικές γραμμές μπορεί να χαρακτηριστεί θετική.
Το άρθρο που ακολουθεί, είναι κάτι σαν επεξηγηματική εισαγωγή του αφιερώματος αυτού του τεύχους...


BLOG : Ο διαδικτυακός απόηχος
μιας «αρχιτεκτονικής» συζήτησης με μη – αρχιτέκτονες
του Μιχάλη Λεφαντζή, αρχιτέκτονα, διδάκτορα Πανεπιστημίου Αθηνών

Η ταυτότητα των μη-αρχιτεκτόνων

Στον ερμηνευτικό κώδικα της ανθρώπινης επικοινωνίας, που αποτελεί και επιστημονικό αντικείμενο πλείστων πανεπιστημιακών σχολών με ανθρωπογνωστική κατεύθυνση, ο νεολογισμός του προσδιοριστικού μορίου «μη» μπροστά από δόκιμους φιλοσοφικούς όρους ή χαρακτηριστικές ιδιότητες, εμφανίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες αντικαθιστώντας το «δεν» ή το «δεν είναι» σε μια ακολουθία λεκτικά επιτηδευμένων θεωρήσεων και ιδεοληψιών.
Πιο εξειδικευμένα, στην Τέχνη και την Αρχιτεκτονική το μόριο «μη» εκφράζει τόσο την Ετερότητα όσο και την Ταυτότητα στην ίδια έννοια, ως προϊόν συνειδητής αντίφασης και αυτοσαρκασμού.
Βέβαια, ενώ στο παρελθόν η Τέχνη αναφερόταν σε συγκεκριμένες και ιδιαίτερες πολιτισμικές δράσεις και η Αρχιτεκτονική στη φιλοσοφική της διάσταση αφορούσε «παν επιστητόν», σήμερα και με την προσθήκη του μορίου «μη» συμβαίνει το αντίθετο:
Από τη μία η μη-Τέχνη των καλλιτεχνών της σύγχρονης εικαστικής και εικονοληπτικής αναζήτησης εξαπλώνεται και συμπεριλαμβάνει όσες δράσεις δεν κατάφερνε να ενσωματώσει μέχρι τώρα η «επίσημη» Τέχνη, ενώ από την άλλη η λεγόμενη Αρχιτεκτονική των μη-αρχιτεκτόνων (ή αλλιώς Αρχιτεκτονική χωρίς αρχιτέκτονες) που έχει συζητηθεί αρκετά - ειδικά τα τελευταία χρόνια - για την επικυριαρχία της στην αρχιτεκτονική πραγματικότητα, απομειώνει την σημασία αλλά και την παρουσία της «επίσημης» Αρχιτεκτονικής και ενδεχομένως των αρχιτεκτόνων.
Αν παρατηρήσατε, δεν αναφέρθηκαν οι όροι μη-καλλιτέχνης ή μη-αρχιτεκτονική γιατί απλούστατα δεν υπάρχουν, αποτελούν παράδοξο το οποίο μάλλον χρειάζεται αρκετό χώρο για να αναπτυχθεί ως θέμα.
Άλλωστε, αυτό που ενδιαφέρει εδώ είναι η ταυτότητα των μη-αρχιτεκτόνων, που κατ’ αναλογία με τη μη-Τέχνη, συνεταιρίζεται πολλές φορές με αυτή των αρχιτεκτόνων, όσο αντιφατικό και αν φαίνεται αυτό και παρ’ όλες τις προηγούμενες θεωρήσεις.

Το πείραμα και η χιμαιρική προσπάθεια

Στην προσπάθεια ανίχνευσης του λόγου και των απόψεων για την Αρχιτεκτονική μέσα από τα μάτια των μη-αρχιτεκτόνων, έγινε αμέσως κατανοητό ότι είναι ακατόρθωτη, σχεδόν χιμαιρική η αναζήτηση ικανοποιητικού δείγματος ή και παραδειγμάτων για το θέμα, με την μεθοδική διαδικασία περισυλλογής και επιλογής στοιχείων και κειμένων. Έπρεπε να βρεθεί ένα συμβατικό εφαλτήριο για την έρευνα, που θα κάλυπτε όσο γίνεται περισσότερο τις απόψεις και την κριτική των νέων κυρίως ανθρώπων για την καθημερινή αρχιτεκτονική πραγματικότητα και τα προβλήματά της. Παράλληλα, προτιμήθηκε η δυνατότητα αξιοποίησης του ζωντανού λόγου και των δημόσιων συζητήσεων που θα συγκεντρώνονταν στο αφιέρωμα αυτό, αποφεύγοντας έτσι όσο γίνεται περισσότερο τα επιμέρους άρθρα με ακαδημαϊκό χαρακτήρα.
Έτσι επιχειρήθηκε μια σειρά συνεντεύξεων με πνευματικούς ανθρώπους, με επαγγελματίες άλλων χώρων, αλλά και με άλλες κατηγορίες πολιτών, των οποίων η γνώμη και η άποψη για την αρχιτεκτονική θα ήταν ενδιαφέρον να παρουσιαστεί στο παρόν αφιέρωμα, για να αποκτήσει με αυτό τον τρόπο και μια εικόνα για όλα αυτά, ο κόσμος των αρχιτεκτόνων.
Από το δείγμα των συνεντεύξεων, έγινε κατανοητό πως όλοι προσπαθούσαν να περιορίσουν την επιχειρηματολογία τους και δεν ήθελαν να παρουσιάσουν αυτά που αληθινά πιστεύουν σε ένα έντυπο που (τουλάχιστον) δύνανται να διαβάσουν όλοι οι αρχιτέκτονες.
Αντικρίζοντας το φτωχό δείγμα που παρουσιάστηκε μετά την πρώτη έρευνα, καταλάβαμε όλοι πως το όλο εγχείρημα είχε περισσότερο πειραματικό χαρακτήρα και αμφισβητήσιμη αξία που τέθηκε άλλωστε και στην Συντακτική Επιτροπή του Περιοδικού. Παράλληλα, έγιναν προτάσεις για την προσέγγιση ομάδων πολιτών με κοινωνικό και οικονομικό κύρος, οι οποίοι θα διατύπωναν εγκυρότερες απόψεις. Αυτό όμως δεν συμφωνούσε με την αρχική θεώρηση του θέματος, ίσως γιατί οι επιχειρηματίες και οι λοιποί κατέχοντες εξουσίες και αξιώματα, στην πλειοψηφία τους ελέγχουν ή επηρεάζουν έμμεσα ή άμεσα την αρχιτεκτονική παραγωγή.
Η ζητούμενη προς διερεύνηση κατηγορία μη - αρχιτεκτόνων, έπρεπε να εκφράσει τα αληθινά της επιχειρήματα και απόψεις για την αρχιτεκτονική, χωρίς σκοπιμότητες, με την αθωότητα και την ασάφεια που μπορεί να προσφέρει η συχνά αδόκιμη, αλλά αμεσότερη στον αναγνώστη, καθομιλουμένη γλώσσα.
Αυτή λοιπόν, ήταν και η στιγμή της αποκάλυψης των BLOG στο διαδίκτυο, όπου οι περισσότεροι είχαμε ακούσει γι’αυτά, αλλά ουσιαστικά μας ήταν άγνωστα.

Τα Blog[1]

Με τη χρησιμοποίηση των γνωστών μηχανών αναζήτησης και τις απαιτούμενες λέξεις κλειδιά, βρέθηκε ένας τεράστιος όγκος υλικού που μάλλον πρέπει να διερευνηθεί περισσότερο μεθοδικά στο μέλλον. Σε αυτό το υλικό παρουσιάζονται τα προσωπικά ημερολογιακά κείμενα «επωνύμων» και «ανωνύμων» όλων των κατηγοριών, τα οποία δέχονται ελεύθερο σχολιασμό, κριτική και αφορμή για συζήτηση, από όλους τους χρήστες του διαδικτύου. Ανάμεσα σε αυτά, ένα από τα περισσότερο γνωστά και πλούσια σε σχολιασμό, είναι αυτό που έχει ο συγγραφέας Νίκος Δήμου, το οποίο είναι και πρώτο στις προτιμήσεις των Bloggers. Έλληνες Αρχιτέκτονες σε αυτό τον μικρόκοσμο των «ημερολογίων» του διαδικτύου εμφανίζονται αρκετοί και αρκετά δραστηριοποιημένοι, με ενδιαφέρουσες σελίδες και οπτικό υλικό.
Η συνάντηση με κάποιους από αυτούς τους αρχιτέκτονες - bloggers[2], που έχουν ξεκινήσει (κάποιοι εδώ και χρόνια) στα δικά τους Blog δημόσια συζήτηση στο διαδίκτυο με τους μη-αρχιτέκτονες για την αρχιτεκτονική, ήταν διαφωτιστικότατη.
Σε αυτή την κοινότητα, οι σχολιάζοντες μη-αρχιτέκτονες είναι κατά μια ιδιαίτερη συνθήκη επώνυμα ανώνυμοι, γεγονός που τους επιτρέπει την κριτική και την ελεύθερη παρουσίαση των επιχειρημάτων τους, χωρίς περιορισμούς, πλαίσιο που συμφωνεί ως ένα σημείο και με τους αρχικούς στόχους της έρευνας του αφιερώματος.
Το σύνολο των απόψεων που παρουσιάζονται και συζητιούνται σε αυτό το χώρο, μπορεί να χαρακτηριστεί ετερόκλητο, με την συνύπαρξη πληθώρας επιδερμικών θεωρήσεων και απόψεων, αλλά και με πολύ αξιόλογα κείμενα που αφορούν την πόλη και την καθημερινή αρχιτεκτονική της πραγματικότητα.

Επισημάνσεις

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημάνουμε πως το προϊόν, το οποίο παρουσιάζεται τελικά στο αφιέρωμα, είναι ένα ελάχιστο δείγμα αυτών που θα μπορούσαν να παρουσιαστούν για το θέμα, ούτε καν ενδεικτικό. Είναι απλά το έναυσμα, το εφαλτήριο μιας νέου τύπου δημόσιας συζήτησης για την αρχιτεκτονική, που δεν πρέπει να υποτιμήσουμε, αντίθετα πρέπει μάλλον να την παρακολουθήσουμε και να αναλογιστούμε την αλήθεια ή τις αλήθειες που αυτή κρύβει μέσα της και τη χρησιμότητα που μπορεί να έχει στον άλλο δικό μας περίκλειστο μικρόκοσμο, αυτόν των αρχιτεκτόνων.
Ο λόγος που αρθρώνουν εδώ οι μη – αρχιτέκτονες, μέσα στην ασάφεια, την απροσδιοριστία και τις συχνά ναϊφ ή απλά βιωματικές εξιστορήσεις, μας προσφέρει κάτι χρήσιμο κατά τη γνώμη μου: Πρώτα την στοιχειώδη(;) και ασαφή (προϊόν ελλιπούς εκπαίδευσης) εικόνα που έχουν οι έλληνες μη-αρχιτέκτονες για την αρχιτεκτονική, παρότι είναι χρήστες της. Δεύτερον, την ανάγκη της δικής μας ενεργοποίησης ως αρχιτεκτόνων στο θέμα της ενημέρωσης, πληροφόρησης, αλλά και δημόσιας συζήτησης των προβλημάτων της περισσότερο καθημερινής και επικαιροποιημένης αρχιτεκτονικής πραγματικότητας, με την ίδια την κοινωνία, την κοινωνία των «μη-αρχιτεκτόνων», που περιμένει να μας ακούσει!
Στα μέχρι τώρα «δημόσια βήματα» για την αρχιτεκτονική, εγχώρια και διεθνή, είδαμε τις περισσότερες φορές να εκτυλίσσεται το «είδωλο» μιας Αρχιτεκτονικής του «Κόσμου», χωρίς τον «Κόσμο».
Σε αυτό τον διαδικτυακό μικρόκοσμο αντίθετα, δεν υπάρχουν ούτε Δημιουργοί, ούτε μαικήνες, ούτε Μέντορες (ακόμη τουλάχιστον), δύνανται απλώς να υπάρχουν όλοι. Το μόριο «μη» εδώ αποκτά τη σημασία που του αρμόζει. Είναι το «μη» των πολλών που μέχρι τώρα έβλεπαν χωρίς μάτια και άκουγαν χωρίς αυτιά εκείνους τους λίγους που (ακόμη και τώρα) είτε νομίζουν πως τα χρησιμοποιούν και τα διαθέτουν, είτε νομίζουν πως δεν νομίζουν - μάλλον «Τίποτα». Πέρα από τα πρέπει και τα μη των «νομιζόντων», οι αρχιτέκτονες ήρθε η ώρα να συλλάβουμε, πως ο επαναπροσδιορισμός της κοινωνικής μας ταυτότητας και ρόλου, είναι αλληλένδετος με την «αστοιχείωτη» και «ναϊφ» παρουσίαση της ταυτότητας των μη-αρχιτεκτόνων που εμφανίζεται στα κείμενα των επομένων σελίδων…
Ως κατακλείδα αυτών των συλλογισμών, προτείνω (και νομίζω ότι πολλοί θα συμφωνήσουν σε αυτό) να ανοίξει το διαδικτυακό FORUM του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων που είναι έτοιμο προς λειτουργία, για να ξεκινήσει από εκεί μια πραγματικά δημόσια συζήτηση για την αρχιτεκτονική…
[1] Μπορούν να οριστούν ως συνδυασμός προσωπικού διαδικτυακού ημερολογίου- λευκώματος και forum συζητήσεων
[2] Την Εύη Αναστασοπούλου από την Αθήνα και τον Θοδωρή Δούνα από την Θεσσαλονίκη, τους οποίους και ευχαριστώ για την πολύτιμη βοήθειά τους.

Έλαττον – λάσπη – Souvlaki

Τις τελευταίες μέρες, με τον παράξενο καιρό και την κοσμοσυρροή τουριστών με υψηλά εισοδήματα στα σοκάκια της Πλάκας, ανακάλυψα πως πράγματι όλα είναι τελικά, ζήτημα διάθεσης… H σημερινή βροχή, ήταν μια λύτρωση μετά από όλα αυτά που έχω περάσει τελευταία. Πιεσμένο πρόγραμμα δουλειάς, συνεργάτες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης για να προλάβουμε τα deadline για διάφορες παράλληλες ενασχολήσεις που μας κάνουν χίλια κομμάτια κ.α.
Μόλις πριν λίγο ολοκλήρωσα ένα εγχείρημα που συνάντησε πολλές αντιπαραθέσεις στο δρόμο του. Ήμουν πάνω από 14 ώρες στον υπολογιστή αγωνιζόμενος να υλοποιήσω κάτι που θα θεωρούσα χιμαιρικό πριν λίγα χρόνια… Κι όμως, με το βλέμμα ψυχρού εκτελεστή που ξέρει καλά τη δουλειά του, αποχώρησα από το γραφείο του συνεργάτη χωρίς καθόλου χαρά. Δεν βγήκα έξω με τον ενθουσιασμό παλιών εποχών, αλλά με μια πικρή αίσθηση κορεσμού και με αργό κουρασμένο βήμα. Και προχώρησα, πήρα τον ηλεκτρικό και έφτασα στην Ερμού. Εκεί, ανάμεσα σε τουρίστες έζησα την πρώτη καλοκαιρινή μπόρα…
Αυτοί απογοητευμένοι γιατί το Athens είναι τόσο μουντό και βροχερό χωρίς ήλιο και εγώ γιατί έπρεπε να βρω τα μυστικά του εξαρχής χαμένου «ελεύθερου» χρόνου μου στην σχεδόν άδεια μεγαλούπολη. Ευθύς, κατάλαβα πως αυτοί οι άνθρωποι με κοιτούσαν παράξενα… σαν άγριο ζώο στον χώρο που του έχουν οριοθετήσει στον ζωολογικό κήπο. Γι’ αυτούς, το να με παρατηρούν στην άσκοπη και πολυδιασπασμένη καθημερινότητά μου, ήταν η βασική ενασχόληση- στοχοπροσήλωση του ελεύθερου χρόνου τους ως τουρίστες, ενώ για μένα ήταν η συνειδητοποίηση του ότι είμαι ένα ζωντανό έκθεμα στην έκθεση φυσικής και πολιτισμικής ιστορίας του Καταναλωτικού Μουσείου της Ερμού. Στην αντίφαση της σύγκρισής μου με τα εξωραϊσμένα είδωλα – ανδρείκελα στις λαμπερές βιτρίνες του κέντρου, οι τουρίστες είχαν δύο σε ένα: το ζωντανό έκθεμα και το εποπτικό πληροφοριακό του υλικό…στο οποίο προστέθηκε και η λάσπη της βροχής από κάποια έργα που γίνονται παραπάνω…
Πατώντας στη λάσπη, μου ζήτησαν πληροφορίες για τα σουβλατζίδικα του Μοναστηρακίου και εγώ τους έδειξα την κατεύθυνση…Από την ελαστομέρεια των κινήσεών τους, μου έδειξαν με μικτά γαλλοαγγλικά Ε.Ε. (ευρωπαικής ένωσης) πως κατάλαβαν.
Τους μίλησα λίγα γαλλικά (με προφορά Πήτερ Σέλλερς στο Πάρτυ) και αυτοί με σωβινιστική καλοσύνη και ευπροσήγορο ύφος, μου είπαν “Kali hesperra hέλαττον hεστί…” με ερασμιακή εκφορά και εκεί έμεινα αποσβολωμένος να τους βλέπω να φεύγουν… Αν νομίζετε πως οι τύποι εννοούσαν τα έλατα, τότε ψάξτε λίγο παραπάνω, γιατί μάλλον αυτοί ξέρουν περισσότερα από το souvlaki, ενώ εμείς τρώμε λάσπη στο κλουβί που μας έχουν κλείσει…
Ψάχνω ακόμα να βρω το φάντασμα του ελεύθερου χρόνου μου… αλλά το σίγουρο είναι πως μόλις τον βρώ, μάλλον δεν θα ξέρω τι να τον κάνω!

Σήκωσε τη ματιά σου

Το μικρό μου φτωχικό, είναι ένα παλιό συνεργείο, όπου παλιότερα άλλαζαν τα πλαίσια των μηχανών σε ταξί και έβαζαν "μαϊμούδες". Σε αυτόν τον χώρο έχω εναποθέσει όλες μου τις μαϊμούδ...(συγνώμη) ελπίδες για ένα πιο προσοδοφόρο αύριο...Περιμένω ιδέες και εξομολογήσεις κάθε είδους, για την Ζωή την μη-Τέχνη και την Αποστήμη... Α!... καφές σε αυτό το Συνεργείο δεν υπάρχει, προτείνω να το φέρετε μαζί σας απο το ΚΑΦΕ της γωνίας - ξέρετε ποιάς- ά.. και το σιγαρέττον επιτρέπεται κι άν έρθετε, προσκομήστε μου και κανένα πακέτο γιατί η κουβέντα θα πάει μακρυά...
Το ημερολόγιό μου ξεκινά σήμερα...
ότι δείτε απο εδώ και πέρα θα βρίσκεται πίσω απο αυτή την βασανισμένη λαμαρινένια πόρτα που όταν ανοίγει γρυλλίζει στον επισκέπτη και όταν έχει αέρα τρίζει στο αυτί του περαστικού. Αν θέλετε, μπορείτε να χτυπήσετε και θα βγώ να σας προϋπαντήσω όπως ορίζει το πρωτόκολλο αυτού εδώ του παλιού συνεργείου...